S.S Balıkesir-Bursa Pancar Ekicileri Kooperatifi Başkanı Hasan Karahasanoğlu, Şeker Kurumu tarafından 250 bin ton olarak belirlenen nişasta bazlı şeker (NBŞ) kotasının, Bakanlar Kurulu kararıyla 3 Haziran’da yüzde 30 artırılmasının pancar üreticisini endişelendirdiğini söyledi.
Karahasanoğlu, Karacabey çiftçisini de yakından ilgilendiren konuyla ilgili mısır, patates ve buğdaydan elde edilen nişasta bazlı şeker kotasının her yıl artırılması sebebiyle pancar üretiminin geçen yıl 17 milyon tona gerilediğine dikkat çekerek, pancar üreten çiftçi sayısının da 450 binden 130 bine kadar düştüğünü kaydetti.
Başkan Karahasanoğlu, konuyla ilgili şu bilgileri verdi: “Şekerpancarı yerine mısır, patates ve buğday gibi ana hammaddesinin dışındaki ürünlerden elde edilen nişasta bazlı şeker (NBŞ) üretim kotası her yıl yüzde 20-35 oranında artırılıyor. Son olarak Şeker Kurumu tarafından 250 bin ton olarak belirlenen kota, Bakanlar Kurulu kararıyla 3 Haziran 2015 tarihinde yüzde 30 artırıldı ve 325 bin tona çıktı. AB-15 ülkelerinde ise toplamda bu miktar 300 bin ton. Stoklar yeterli olmasına rağmen Şeker Kurumu’nun önerisi ve Bakanlar Kurulu’nun kararıyla her yıl artırılan kota, en çok pancar üreticilerini mağdur ediyor.
Şeker piyasasındaki denge, pancar üreticileri aleyhine bozuluyor. NBŞ kotasının her yıl artırılmasıyla pancar üretimi, 2014 yılında 17 milyon tona gerilerken çiftçi sayısı da 450 binden 130 binlere düştü. Nişasta bazlı şeker üretimi kapasitesi 1 milyon tonu bulurken, pancar şekeri üretimi ise her yıl azalıyor. Şeker Kurumu’ndan, her yıl kota artırımıyla pancar üreticisinin aleyhine karar çıkıyor. Bakanlar Kurulu da bu kararı onaylıyor. Danıştay, Şeker İş Sendikası’nın açtığı dava sonucunda 2008-2009 pazarlama yılı hariç her yıl Bakanlar Kurulu’nun kararını iptal etti.
Şekerpancarı yerine mısırdan elde edilen nişasta bazlı şekerler içeceklerden çikolataya, hamur tatlılarından pek çok şekerli ürüne kadar tatlandırıcı olarak kullanılıyor. Türkiye’de şeker sektörü bünyesinde yer alan 7 adet pancar şekeri, 5 adet nişasta bazlı şeker üreticisi olmak üzere toplam 12 şirkete kota tahsis ediliyor. Şeker Kanunu’na göre ülke toplam şeker kotasının yüzde 10′una kadar NBŞ üretimine izin veriliyor. Bakanlar Kurulu, bu oranı yüzde 50 artırma ve azaltma yetkisine sahip ancak son 10 yılda devamlı artırdı.
Sayıştay, Şeker Kurumu denetim raporunda da NBŞ kotası artırımıyla şeker piyasasının pancar üreticileri aleyhine bozulduğuna dikkat çekerek, Şeker Kurumu ve Bakanlar Kurulu’na sert eleştiriler yöneltiyor. Rapora göre Türkiye’de kurulu şeker üretim kapasitesi yıllık 3 milyon 151 bin ton. Şeker Kurumu’ndan her yıl kota alarak nişastadan şeker üreten şirketlerin kapasitesi ise yıllık 1 milyon ton. Toplam şeker üretimi yıllık 4 milyon 141 bin ton, talep ise 2 milyon 250 bin ton. Üretim kapasitesinin yıllık talepten fazla olması sebebiyle her yıl üretilecek şeker miktarı, Şeker Kurumu tarafından tespit edilen kota ile sınırlandırılıyor ve şirketler, kendilerine tahsis edilen yıllık kota uyarınca üretim yapıyor.
Şeker Kanunu’nda, … Nişasta kökenli şeker için belirlenecek toplam A kotası, ülke toplam A kotasının yüzde 10′unu geçemez. Bakanlar Kurulu bu oranı, kurumun görüşünü alarak yüzde 50’sine kadar artırmaya, yüzde 50’sine kadar eksiltmeye yetkilidir… hükmü yer alıyor. Bakanlar Kurulu ise kanunun bu hükmüne dayanarak, nişastadan şeker üretenler için belirlenen kotayı her yıl değişik oranlarda artırıyor.
Glikoz şurubu da olarak bilinen nişasta bazlı şeker, normal şekerden daha fazla tatlandırıcı içeriyor. Bu sebeple insan sağlığı üzerinde ciddi olumsuz etkilere yol açıyor. Öncelikle vücudun şeker dengesini altüst ederek hormonal sistemleri bozuyor. Uzun vadede kansere sebep oluyor. Diyabet hastalığının baş sorumlusu olarak gösteriliyor. En önemli etkisi, beyinde tokluk hissi uyandırmaması.
Sayıştay’ın tespitlerine göre Şeker Kurumu, pancardan ve nişastadan şeker üretenler için her pazarlama yılına ait kota tespitini, başta şeker stoku, beklenen üretim ve talep miktarlarını dikkate alarak yaptığı çalışma ve incelemelere dayandırıyor. Kurum, bunları değerlendirerek kota tespiti ve üreticilere dağılımına ilişkin karar alıyor, ancak bir süre sonra Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın isteği üzerine bu çalışmalara ve bunlara dayanarak yaptığı kota tespitine ilişkin kararıyla çelişiyor.
4634 sayılı Şeker Kanunu’nun 3. maddesinde yer alan, … Nişasta kökenli şekerler için belirlenecek toplam A kotası, ülke toplam A kotasının yüzde 10′unu geçemez… hükmüne ve Danıştay’ın yürütmeyi durdurma kararlarına rağmen kanunda belirtilen sınırın aşılmasına yönelik karar alınmasına imkan tanımak için bakanlık talebi üzerine her yıl, olumlu görüş içeren yeni karar alıyor. Bakanlık da her yıl kurumdan aldığı olumlu görüşü Bakanlar Kurulu’na sunarak kota artışı sağlıyor.”
