Çöpüne Sahip Çık Vakfı’nın Türkiye’de bir ilk olan, çöp atma ve geri dönüşüm alışkanlıklarımızı ortaya koyan araştırması geniş bir katılımla değerlendirildi, çözüm önerileri geliştirildi.

Çöp ve geri dönüşüm konusunda toplumda davranış dönüşümü sağlamayı amaçlayan Çöpüne Sahip Çık Vakfı’nın Türkiye genelinde gerçekleştirdiği Türkiye Atık Farkındalık ve Algı Araştırması’nın sonuçları geniş katılımlı bir çalıştayda değerlendirildi.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, yerel yönetimler, davranış bilimi uzmanları, çevre mühendisleri, sektör temsilcileri ve sivil toplum temsilcilerinin de aralarında bulunduğu, atık yönetimi konusunda çalışan paydaşların katılımıyla Novotel İstanbul Bosphorus’un ev sahipliğinde gerçekleştirilen Türkiye Atık Algı ve Farkındalık Araştırması Çalıştayı’nda araştırma sonuçları, çöp sorununun altında yatan nedenler ve çözüm fırsatları irdelendi.

Türkiye’nin dört bir yanından, farklı yaş aralıklarındaki toplam 1003 kişinin katılımıyla gerçekleştirilmiş olan araştırma, Türkiye’de toplumun çöp ve atık konusundaki algısını, çöp atma ve geri dönüşüm konularındaki alışkanlıklarıyla beraber gözler önüne sermişti. Çalıştayda ise bu resim analiz edilerek farklı bakış açılarıyla çözüm önerileri ortaya konuldu. Çalıştay çıktılarının, Emine Erdoğan’ın himayesinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hayata geçirilen Sıfır Atık projesi kapsamında gerçekleştirilen uygulamalara da katkı sağlaması hedefleniyor.

Çöp sorunu tüketimden başlıyor

Araştırmanın sonuçlarıyla ilgili olarak basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Çöpüne Sahip Çık Vakfı Genel Müdürü Emrah Bilge: “Ürettiğimiz çöpü azaltmak ve çöpü doğru yere atmak tamamen bizim elimizde. Çöpü doğru yere atmanın çözümün aslında son adımı olduğuna özellikle dikkat çekmek istiyoruz. Asıl önemli olan doğru tüketim alışkanlıkları edinerek, daha satın alma aşamasındayken üreteceğimiz çöp miktarını azaltacak şekilde davranmak” diye konuştu.

Çöp araçları problemi yok etmiyor

Emrah Bilge, konuşmasında çöpü üretenin de atanın da aynı kişiler olduğundan, çöpten arınmış bir çevre yaratmanın ise insan davranışlarıyla ilgili olduğundan bahsetti. “Belediyenin çöp kovasına attığımız çöpü toplaması sorunumuzu çözmüyor. Bu sadece problemi gözümüzün önünden kaldırıyor” diyen Bilge, asıl önemli olanın daha az çöp üretilmesi olduğunu belirtti; ortaya çıkan çöplerin ise en iyi şekilde ayrıştırılarak doğru yere atılması gerektiğinin altını çizdi.

Çalıştay’ın amacı çözümler önermek

Türkiye’de çöp konusunda yaşanan sorunların nedenlerini ortaya koyarak çözüm fırsatlarını ortaya çıkarmayı amaçlayan çalıştay oldukça verimli tartışmalara sahne oldu. Emrah Bilge, araştırma sonuçlarının paydaşlarla birlikte kapsamlı olarak incelendiği çalıştayın çıktılarının Türkiye’ye çöp sorunu için yol gösterici olacağına inanıyor. Çalıştayın sonuçlarını içeren kapsamlı raporun yakında yayınlanması beklenirken, öne çıkan bazı veriler toplumdaki her kesimden insanı yakından ilgilendiriyor.

Çalıştayda yoğun olarak çöpün doğru yere atılmasından önce tek kullanımlık ürünlerin tüketimine dayanan “kullan at” odaklı tüketim alışkanlıklarından uzaklaşmaya yönelik öneriler ortaya konuldu ve tüketim alışkanlıklarımızı değiştirmeden kalıcı çözümlere ulaşmanın olanaksızlığı üzerinde duruldu. Geri dönüşümü teşvik etmek amacıyla ödül ve ceza sistemlerine başvurulabileceğinin değerlendirildiği oturumlarda çözümlerin sürdürülebilir olması için konunun çocukluktan itibaren bireysel değerler sistemine yerleştirilmesi için eğitim ve farkındalık çalışmalarının önemine dair fikirler paylaşıldı. Başta Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve yerel yönetimler olmak üzere tüm ilgili taraflarla paylaşılacak detaylı bir raporun hazırlanması ve kamuoyuyla paylaşılması kararlaştırıldı. Rapor önümüzdeki günlerde yayınlanacak.

Araştırma ve Çalıştayda öne çıkanlar

Türkiye’de çöp denildiğinde insanların yalnızca yüzde 11,6’sının aklına geri dönüşüm geliyor. Geri kalanlar çöpü bir an önce uzaklaştırılması gereken bir yığın olarak görüyor. Toplumun yüzde 60’ı “Sıfır Atık” kavramından habersiz. Öte yandan araştırma, devlet tarafından gerçekleştirilen Sıfır Atık çalışmalarının farkındalığa pozitif anlamda etki ettiğini gösteriyor.

İnsanlar çöp görmekten rahatsız

Katılımcıların yüzde 47’si, kendilerine yöneltilen “Sizce yaşadığınız çevrede çöp sorunu var mı?” sorusuna “Evet” cevabını veriyor. Bu cevabı verenlerin yüzde 57’lik bir bölümü problemin kaynağının vatandaş olduğunu, yüzde 56’lık bir kesimi ise yönetimlerin yetersizliğinin sorunda payı olduğunu düşünüyor.

Çöpü çevreye ben atmıyorum, başkaları atıyor

Yüzde 62,8’lik kesim çöpü her zaman doğru yere attığını belirtirken, yüzde 64,5’lik bir kesim ise yakınları arasında çevreye çöp atan kişiler olduğunu belirtiyor. Bu, katılanların çoğunun “ben çöp atmıyorum, ama çevremdekiler atıyor” yaklaşımında olduğunu gösteriyor.

– Problemin çözümü için ise iki görüş başa baş durumda. Katılımcıların yüzde 55,2’si çöpü ayrıştırarak doğru yere atan kişilerin ödüllendirilmesinin faydalı olacağını düşünürken, yüzde 44,8’lik bir kesim ise ödül yerine cezanın etkili olacağını düşünüyor.

Araştırmaya katılanların yüzde 61,5’i çözüm için bireysel çabaların yeterli olmayacağını, devletin konuyla ilgili önlem alması gerektiğini düşünüyor.