Vitaminler çocuk sağlığı ve gelişiminde büyük önem taşımanın yanı sıra, çocukların fiziksel ve zihinsel gelişiminde de önemli rol oynarlar. Vitaminlerin vücutta yapıtaşı olmaları sebebiyle eksikliklerinde geri dönüşümü olmayan ciddi sağlık problemleri ortaya çıkabilmektedir. İnsanların vitamin ihtiyacı anne karnında başlar. Çocukların sağlıklı gelişimi için gerekli olan başlıca 6 vitamin A,B, C, D,E,K vitaminleridir.

Acıbadem Bursa Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mesut Özel, çocukların gelişiminde vitaminlerin önemi, vitamin eksikliklerinde yaşanan sağlık sorunları ve bu vitamin eksikliklerinin nasıl giderileceği konusunda aileler tarafından sıkça sorulan 6 soruyu şöyle yanıtlıyor:

Çocukların bağışıklık sistemini güçlendiren vitaminler hangileridir?

Çocukların bağışıklık sisteminde büyük önem taşıyan vitaminlerin büyük kısmı doğal yollardan yeterli bir şekilde alınsa da iştahsızlık, beslenme bozukluğu, yanlış beslenme ve bazı infeksiyonlar ile vücutta bu vitaminlerin eksikliği söz konusu olabilmektedir. Bu vitaminler arasında özellikle de A, D, E, B vitamin kompleksi olarak adlandırdığımız vitaminler ile C vitamini bağışıklık sisteminin normal çalışmasında etkin rol oynamaktadır.

Çocuklarda vitamin eksikliğinde hangi belirtiler görülür?

Vitamin eksikliği ortaya çıkmadan önce bazı belirtiler veriyor. Bu belirtilerin iyi değerlendirilerek eksikliğin yerine konulması için vitamin takviyesi yapılması gerekiyor.

A vitamini: Eksikliğinde; kilo alamama, boyun uzamaması, gözün parlaklığını yitirerek aşırı kuruması, gözyaşının yetersiz salgılanması ile kuru ve pullanmış deri, halk arasında tavukkarası diye adlandırılan gece körlüğü, yüksek tansiyon, saçta ve tırnaklarda kırılmalar, ciltte kuruma, halsizlik ve infeksiyonlara karşı dirençsizlik görülebilmektedir.

D vitamini: Kemiklerde kalsiyum ve fosfor dengesini düzenler. Eksikliğinde; huzursuzluk, baş terlemesi, kaşıntı, uyku bozuklukları, ileriki aşamalarda kas güçsüzlüğü (özellikle karında kurbağa karnı görünümü), kafatasında yumuşama, başın arkasında yassılaşma, asimetri, büyümüş bıngıldak, kafatası büyüklüğü ve geciken bıngıldak kapanması, dişlerin geç çıkması, diş çürümeleri, diş minesi bozuklukları, kaburgalarda kemik – kıkırdak bileşiminde raşitik tespih taneleri denilen şişlikler, güvercin göğsü denilen göğüs orta kısmında içe çöküklük, (Harrison oluğu), uzun kemiklerin bükülmesi, kemiklerde çabuk kırılmalar, sırt kemiğinde eğrilikler, kalça kemiğinde deformiteler ve sık geçirilen alt solunum yolu infeksiyonları ile tekrarlayan bronşit atakları görülebilir. Tüm bu bulguların en büyük sebebi yetersiz D vitamini almak ve güneş ışığından yeterince yararlanamamaktır.

E vitamini: Metabolik hızın çok arttığı okul ve ergenlik çağında zararlı maddeleri temizleyici etkisi vardır. Eksikliğinde hemolitik anemi, ödemler (vücutta sıvı toplanmasına bağlı şişlikler) saç ve cilt sağlığında bozulma görülebilir.

K vitamini: Normal durumlarda vücutta barsaklarda bulunan bu vitamin bakteriler tarafından yapılır. Pıhtılaşma faktörlerinin sentezi için gereklidir. Eksikliğinde kanamalarda artış (dişeti, yaralar, burun, mide- barsak sistemi kanamaları vs.) görülür.

B1 (TİAMİN) vitamini: Büyüme döneminde sinir sisteminin gelişimi ve hızlı metabolizma için B1 vitaminine ihtiyaç vardır. Özellikle gelişmiş ülkelerde besinlerin aşırı kaynatılması sonucunda içindeki B1 vitamininin büyük ölçüde yitirilmesine neden olur. Eksikliğinde kusma, iştahsızlık, huzursuzluk, nefes almada zorluk, kalp çarpıntısı, morarma, kalp yetmezliği, merkezi sinir sistemi bozuklukları, emziren annede sütteki tiamin eksikliğine bağlı olarak bebekte kalp yetmezliği, ses kaybı, görme refleksi eksikliği ile karakterize infantil beriberi hastalığı görülebilir.

B6 vitamini: Eksikliğinde; sinir sistemi hastalıkları, kansızlık ve halsizlik, böbrek taşları, infeksiyonlara karşı direnç düşüklüğü görülüyor.

B12 vitamini: B12 vitamininin uzun süreli eksikliği; uyuşukluk, kolay hastalanma, kansızlık, çocuklarda iştahsızlık ve gelişimini tamamlayamama gibi durumlara sebep oluyor.

C vitamini: Yeterli miktarda C vitamini almayanlarda kas zayıflığı, romatizma, dolaşım sistemi rahatsızlıkları, diş çürümeleri, dişetlerinin çabuk kanaması ve dişeti infeksiyonlarına yatkınlık, yara iyileşmesinde gecikme, selülit ortaya çıkabiliyor.

Folikasit (folat): Eksikliğinde kansızlık, halsizlik, aşırı huzursuzluk, gelişme geriliği, nöromotor gerilik, kronik ishal, ağız içinde geçmeyen yaraları, infeksiyon hastalıklarına karşı direnç düşüklüğü oluyor.

Çocuklarda kemik sağlığı için hangi vitaminler alınmalıdır?

Kemik sağlığında etkili vitaminlerin başında D vitamini geliyor. Bunun yanında kemik sağlığı ve gelişimi için K, C vitaminleri, folikasit, E vitamini, A vitamini, B1, B6 vitaminleri alınmalıdır.

Çocuklara vitamin hapı/şurubu vermek doğru mudur?

Çocuklara gereksiz yere vitamin vermek çok yanlıştır. Sağlıklı, iyi beslenen bir çocukta vitamin eksikliği gelişmez, dolayısıyla gereksiz vitamin kullanımında özellikle yağda eriyen vitaminler (A,D,E,K) vücutta birikir ve hastalık bulgularına yol açar.

Çocuklarda vitamin eksikliğinin neden olacağı sorunlar nelerdir?

Çocuklarda vitamin eksikliği bulguları iştahsızlık, çabuk yorulma, öğrenme güçlüğü ve konsantrasyon bozukluğu, görme işitme problemleri, sık tekrarlayan infeksiyonlar, ağız dudak ve dişetinde tekrarlayan ve zor iyileşen yaralar, ciltte döküntü, saç ve cildin parlaklığını hacmini kaybetmesi, tırnaklarda büyüyememe ve şekil bozuklukları, kemiklerde şekil değişikliği, bacaklarda içe bükülme ve kafa kemiklerinde yassılaşma olarak sayılabilir.

Sağlıklı dişler için hangi vitaminler gereklidir?

Sağlıklı dişler için gerekli vitaminler arasında A, D, C, E vitamini ve B kompleks vitaminlerini sayabiliriz.

Hangi besinlerde hangi vitaminler bulunuyor?

A VİTAMİNİ: Balık, yumurta, kırmızı et, süt ve yoğurt, havuç, kayısı, kavun, şeftali, ıspanak, brokoli, roka, maydanoz, dereotu, tere A vitamini ve A vitamininin öncü maddesi olan beta karotenin en iyi kaynaklarıdır.

D VİTAMİNİ: Yağlı balıklar, yumurta sarısı, peynir ve sütte bolca bulunur. Ayrıca D vitaminin vücutta da yapılabilmesi ve aktivitesi için direk güneş ışığı ihtiyacı kaçınılmazdır.

E VİTAMİNİ: Bitkisel yağlar, ay çekirdeği, yer fıstığı, yeşil yapraklı sebzeler ve kepeği ayrılmamış un, E vitamini içermeleri nedeniyle önemlidir.

K VİTAMİNİ: Özellikle yeşil yapraklı sebzeler başta olmak üzere sebzelerde, meyvelerde, yağlı tohumlarda (ceviz, badem, fındık) yumurtada, etlerde, süt ve türevlerinde yeterli miktarda K vitamini vardır.

B1 VİTAMİNİ (TİAMİN): Et, makarna, ekmek, pilav, kuru baklagiller, tam tahıllar, ay çekirdeği.

B2 VİTAMİNİ: Balık, yoğurt, süt, peynir, yeşil yapraklı sebzeler, karaciğer ve zenginleştirilmiş tahıllarda bolca bulunur.

NİASİN: Gıda hazırlama sırasında çok az kayba uğradıkları için en dayanıklı vitaminlerdendir. Tavuk, hindi, balık, mantar, buğday kepeği, yer fıstığı, ay çekirdeği, süt, yoğurt, peynir, yumurta ve patates bilinen en iyi kaynaklarıdır.

B6 VİTAMİNİ (PİRİDOKSİN): Muz, patates, nohut, balık, tavuk, kavun, ıspanak, brokoli, kırmızı et, domates, bira mayası, ay çekirdeği ve yer fıstığı önemli kaynaklarıdır.

B12 VİTAMİNİ: Sadece hayvansal gıdalar B12 vitamini içerir.

FOLİK ASİT (FOLAT): Yeşil yapraklı sebzeler, sakatatlar, kavun, portakal ve suyu, enginar, brokoli, pancar, bamya, maya, kuru baklagiller çok iyi kaynaklardır.

PANTOTENİK ASİT: Her yerde bulunan anlamına gelen pantotenik asit tüm besinlerimizde bulunur.

BİOTİN: Yumurta sarısı, karnabahar, peynir ve yerfıstığı biotin kaynaklarındandır.

C VİTAMİNİ: Mevsimine göre özellikle turunçgiller, kuşburnu, kivi, çilek, brokoli, kırmızı ve yeşil biberler, kavun, yeşil yapraklı sebzeler, domates, karnabahar ve patates en iyi kaynaklardır.